Znani sieradzanie / Pertkiewicz Stefan Józef (1910-1964), sieradzki fotograf

Pertkiewicz Stefan Józef (ur. 31 VIII 1910 w Sieradzu – zm. 22 III 1964 w Sieradzu), fotograf. Pochodził z rodziny robotniczej. Już od wczesnej młodości okazywał zainteresowanie fotografią i próbował konstruować uproszczony aparaty fotograficzne. Nie porzucając swoich zainteresowań, wyjechał przed 1939 r. do Torunia, gdzie pracował jako fotograf. Tam założył rodzinę, tam na świat przyszła jego córka. W Toruniu poznał szereg zdolnych fotografików i nawiązał kontakt z Toruńskim Towarzystwem Fotograficznym, utrzymywany do końca swego życia. Wziął udział w kampanii wrześniowej 1939 r. został ranny i wzięty do niewoli. Po wyzwoleniu powrócił do Sieradza i tu zorganizował pracownię fotograficzną. Egzamin mistrzowski zdał w Izbie Rzemieślniczej w Toruniu, uzyskując dyplom mistrzowski 27 VIII 1945 r. W tym też roku został członkiem Cechu Rzemiosł w Sieradzu, w którym pełnił szereg funkcji społecznych. Początkowo, jako przewodniczący Komisji Kulturalno-Oświatowej, był jednym z organizatorów Zespołu Regionalnego Pieśni i Tańca przy Cechu. Następnie w latach 1956-1959 piastował urząd Starszego Cechu, a od 1958 r. do 1962 r. był przewodniczącym Sądu Cechowego. Od 8 IV 1962 do 22 III 1964 roku był przewodniczącym Komisji Rewizyjnej Cechu i radcą Izby Rzemieślniczej w Łodzi. W 1958 r. otrzymał Honorową Odznakę Rzemiosła.

Od 1953 r. brał udział w wystawach amatorskiej fotografii artystycznej. Jako członek Toruńskiego Oddziału PTF w 1953 r. wystawił tamże fotogram pt. „Garncarz”, w 1954 r. na Wystawie Amatorskiej Fotografii Artystycznej PTF Oddziału w Białogardzie – pokazano jego „Portal” – piękny zabytek wczesnogotycki kościoła podominikańskiego w Sieradzu. Na XIX Toruńskiej Wystawie Amatorskiej Fotografii Artystycznej w 1955 r. eksponowano jego „Żniwiarzy”. W 1956 r. na Wystawie Amatorskiej Fotografii Artystycznej w Sierpcu znalazły się trzy prace Stefana Pertkiewicza: „Na schodach”, „Zmierzch”, „Żniwiarze”. W dwa lata później, na pierwszej Ogólnopolskiej Wystawie Fotografii Rzemiosła Spółdzielczego i Indywidualnego w Warszawie (1958) zakwalifikowano jego pięć fotogramów: „Pogaduszki“, „Wnętrze kolegiaty” (sieradz­kiej), „Dęby“, „Garncarz” i „Postój” (dorożek ul. Krótkiej w Sieradzu). Za ten ostatni fotogram otrzymał III nagrodę. Na II Ogólnopolskiej Wystawie Fotografii Rzemiosła Spółdzielczego i Indywidualnego w Warszawie (1962 r.), pod pro­tektoratem ministra Włodzimierza Lechowicza, Stefan Pertkiewicz otrzymał medal brązowy za fotogram zatytułowany „Pergola”, przedstawia­jący fragment Ośrodka Sportów Wodnych w Sie­radzu. W latach 1958-1962 sieradzki fotografik przygotowywał się intensywnie do swojej wys­tawy indywidualnej w salach Muzeum w Sieradzu. Jednocześnie przygotowywał się do egzaminu na fotografika, który miał zdawać w Toruniu. Opanował też w tym czasie umieję­tność fotografii kolorowej. Wszystko to odby­wało się przy pogarszającym się stanie zdrowia i słabnięciu wzroku. Powodowało to przerwy w pracy. Umarł nagle na serce, pozostawiając całą serię interesujących prac fotograficznych.

W czerwcu 1965 r. Muzeum w Sieradzu zorgani­zowało Wystawę pośmiertną jego prac w holu Teatru Miejskiego, na doroczne Dni Sieradza i Ziemi Sieradzkiej (35 fotogramów wielkości 40 x 50 cm) przy wydatnej pomocy żony zmar­łego fotografika – Cecylii Pertkiewiczowej. Utrwalono tę wystawę wydanym przez Muzeum w Sieradzu folderem.

Stefan Pertkiewicz był człowiekiem, który sta­wiał sobie duże wymagania w doskonaleniu swego artystycznego rzemiosła. Jako dowód niech posłuży opanowanie pracochłonnej i trud­nej tonorozdzielczej techniki fotograficznej, tzw. izohelii, w której wykonywał piękne portrety. Pracując w Toruniu i w Sandomierzu, stykał się na co dzień z zabytkami architektury, rzeźby i malarstwa średniowiecznego, które go uczuliły na piękno sztuki. Nic też dziwnego, że w swych fotogramach uwiecznił najbardziej wartościowe zabytki Sieradza, takie jak wnętrze kolegiaty, krużganków klasztornych, piękny portal podominikańskiego kościoła, pochodzący z XIII w., czy też cenny zabytek rzeźby średniowiecznej (ok. 1425 r.) – Madonnę (z kręgu pięknych Madonn typu śląskiego) i inne.

Wrażliwy na piękno przyrody i krajobrazu, niejednokrotnie fotografował pejzaż nadwar­ciański. Ujmował także artystycznie piękno rynku sieradzkiego, jego kamieniczek i ma­lowniczych podwórek ze stromymi drewnianymi schodami i scenkami z życia mieszkańców, np. intymne pogaduszki mieszczek sieradzkich czy pogwarki par małżeńskich lub też bawiące się dzieci na schodach albo pranie w balii na pod­wórku. Zabytkowy rynek sieradzki ożywiał odbywającymi się targami, a jego funkcjonalność zaznaczał widokiem XIX-wiecznej studni. Utrwalał także koloryt regionalny Sieradzkiego, fotografując twórców ludowych: garncarza, plecionkarza, hafciarkę monicką i wielu innych. W ten sposób upamiętnił odchodzący w przeszłość stary Sieradz. Ale był też dokumentalistą współczesności rozwijającego się miasta, foto­grafując nowo powstające obiekty, jak budujący się Szpital Powiatowy, Kino Panoramiczne, Bibliotekę Powiatową czy Szkołę im. M. No­wotki lub Ośrodek Sportów Wodnych itp. Jego zdjęcia znajdują się w wydawnictwach Muzeum w Sieradzu i Katalogach Sztuki Ludowej wyda­wanych przez Wydział Kultury i Sztuki PWRN w Łodzi.

Wrażliwy na piękno, rozkochany w rodzinnym mieście, wsławiał Sieradz swą sztuką fotogra­ficzną. W 15 rocznicę jego śmierci Cech Rze­miosł Różnych w Sieradzu uczcił Jego pamięć zorganizowaniem wystawy fotogramów (22 III 1979), której otwarcie połączono z koncertem muzyki poważnej i recytacją wierszy o Sieradzu współczesnych poetów sieradzkich. Liczna na niej frekwencja dowiodła wielkiego uznania i wdzięczności sieradzan dla swego artysty- fotografa.

Marek Jędras

Źródło: Leksykon miasta Sieradza,
oprac. zbiorowe pod red. prof. Tadeusza Olejnika,
Towarzystwo Przyjaciół Sieradza; Prof-Art 2006

***

Zobacz także:

• Agnieszka Jarzębowska
• Tęsiorowski Wacław: Ostatni wozak z Sieradza
• Zbrojewski Cezary
• Cierplikowski Antoni „Antoine”
  – Antoni Cierplikowski i Xawery Dunikowski. Przyjaciele
  – Wystawy o Antonim Cierplikowskim
• Fajans Maksymilian (1825-1890)
• Kałuziak Jan (1936-2018)
• Klimczak Dariusz (1967-2023), fotograf, artysta
• Krajewski Kazimierz (1912-1989) – organista Kolegiaty sieradzkiej
• dr Wiesława Łazuchiewicz, człowiek o kryształowym sercu (1935-2019)
• Matusiak Jan (1928-2007)
• dr Jan Milczarek (1926-2014)
• Doktor Aleksander Murzynowski (1847-1922)
• Misiak Tomasz (1954-2018) – fotograf, dokumentalista…
• Misiak Zbigniew (1957-1990) – fotograf, dokumentalista…
• Muszyński Hieronim (1920-1996)
• Mąkowski Ignacy Dominik (1874-1939)
• Paszkowski Jerzy (1929–2016), twórca współczesnego Jagiellończyka
• Pertkiewicz Julian (1921-1984), znany garncarz, mieszkaniec sieradzkiej Pragi
• Pertkiewicz Stefan Józef (1910-1964), sieradzki fotograf
• Pietrzak Jan (1954-2016) – lekarz z powołania, marynarz z wyboru i podróżnik z zamiłowania
• s. Maria Urbanowicz (szarytka, 1907-2006)
• Szonert Stefan- kapelmistrz OSP w Sieradzu (1916-2004)
• Szymański Jan (1960-2005)
• Szczeblewski Józef (1908-1990) – bednarz, sportowiec, sieradzki hejnalista
• Jadwiga Lew-Starowicz (1944–2014)