Sieradz, 10 czerwca 2018
Doktor Jan Milczarek. Twórca sieradzkiego archiwum; fot. z archiwum Jana Pietrzaka
W Sieradzu już od czasów średniowiecza w archiwum zamkowym gromadzono dokumenty. Doktor Jan Milczarek od 1952 roku tworzył sieradzkie archiwum i powiększał jego zasób.
„Archiwum zorganizowano w 1951 roku. Przyjechałem niecały rok później z Warszawy, świeżo po studiach, do jedynego wtedy pomieszczenia koło muzeum na Dominikańskiej. Zobaczyłem to swoje miejsce pracy i aż mnie coś za gardło chwyciło. Cholera, to ja mam tu pracować?! No i jakby na przekór temu zdziwieniu, pozostałem na swoim stołku do dziś. Z Dominikańskiej przenieśliśmy się na Toruńską. Do trzech pomieszczeń. Udało mi się wywalczyć jeszcze dwa. W sumie pięć, więc jak na powojenne początki nie było tragicznie. Kiedy wybudowali gmach sądu powiatowego, przejęliśmy obecne pomieszczenie główne przy ulicy 15 grudnia nr 5 (obecnie ul. POW – przyp. JP) po sądzie i prokuraturze. Jak powstało województwo sieradzkie, odzyskałem dawne pomieszczenia przy Toruńskiej”.
Tak wspominał swoje początki w sieradzkim archiwum dr Jan Milczarek na łamach „Nad Wartą” w 1989 roku. Dziś, ćwierć wieku od tamtych wspomnień, sieradzkie archiwum jest nie do poznania. Wielka w tym zasługa zmarłego w 2014 roku Jana Milczarka, dla którego miejsce pracy było drugim domem.
W Sieradzu już od czasów średniowiecza na zamku sieradzkim gromadzono najważniejsze dokumenty. Według wielce zasłużonego archiwariusza sieradzkiego, Antoniego Paparony Pstrokońskiego, pierwsze księgi wiecowe zaczęto gromadzić od 1376 roku, księgi ziemskie od roku 1386, a grodzkie od 1397. Księgi ziemskie sieradzkie pochodziły z czterech sądów ziemskich ówczesnych powiatów: sieradzkiego, piotrkowskiego, szadkowskiego i radomszczańskiego. Przechowywano tutaj także księgi podkomorskie. Pierwszy spis ksiąg i dokumentów przechowywanych w archiwum zamkowym sporządzono w 1568 roku po śmierci ich opiekuna, Stanisława Tarnowskiego. Ostatecznie ocalałe po pożarach i zawieruchach wojennych akta z sieradzkiego archiwum przewieziono w 1851 roku do Kalisza, a następnie do Warszawy, gdzie przechowywane są do dziś w Archiwum Głównym Akt Dawnych.
Bohater naszej opowieści urodził się 26 maja 1926 roku w Mikołajewicach koło Lutomierska. Doświadczył biedy polskiej wsi lat międzywojnia, portem koszmaru lat wojny i okupacji. Po ukończeniu studiów historycznych na Uniwersytecie Warszawskim, z dniem 1 listopada 1952 roku rozpoczął pracę jako kierownik Archiwum Powiatowego w Sieradzu. Przeszedł wszystkie reorganizacje sieradzkiego archiwum i z dniem 31 grudnia 1991 odszedł na zasłużoną emeryturę. W roku 1971 na Uniwersytecie Łódzkim obronił pracę doktorską „Gospodarstwo chłopskie i folwarczne w północno-zachodniej części województwa sieradzkiego (1772–1830)”. Doktor Jan Milczarek jest autorem licznych prac z przeszłości ziemi sieradzkiej i wieluńskiej, które publikował w: „Roczniku Łódzkim”, „Łódzkich Studiach Etnograficznych”, „Przeglądzie Historyczno-Oświatowym”, „Sieradzkim Roczniku Muzealnym”, kwartalniku „Na Sieradzkich Szlakach”, „Słowie Powszechnym” oraz tygodnikach: „WTK”, „Nad Wartą” i „Echu”. Spod jego pióra wyszło 6 pozycji książkowych, wśród których na szczególną uwagę zasługują: „110 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Sieradzu 1876-1986”, „Dzieje Złoczewa (XV–XX w.)”, „Eksterminacja ludności polskiej i ruch oporu w Sieradzu w okresie okupacji hitlerowskiej”, czy „Sieradzkie cmentarze”.
Doktor Jan Milczarek w swoim królestwie starych ksiąg i dokumentów; fot. z archiwum Jana Pietrzaka
Doktor Milczarek pracował niemal do końca swych dni. Jednak największą jego pasją było sieradzkie archiwum, któremu poświęcił całe swoje zawodowe życie. Poza wspomnianą na wstępie walką o godne dla starych ksiąg i dokumentów pomieszczenia, dbał cały czas o powiększanie zasobu archiwalnego. Tak trafiły do Sieradza dokumenty z Wielunia i byłego powiatu wieluńskiego. Kiedy w ramach nowego podziału administracyjnego kraju Poddębice znalazły się w granicach województwa sieradzkiego, doktor Milczarek sprowadził do Sieradza wiele cennych dokumentów dotyczących przeszłości tego miasta. Przez wiele lat był podporą Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Za swoją działalność naukową i zawodową był wielokrotnie nagradzany i wyróżniany. Jan Milczarek zmarł 9 października 2014 roku i spoczął na cmentarzu komunalnym w Kłocku, gdzie oprócz rodziny pożegnało go liczne grono przyjaciół i znajomych.
Jan Pietrzak
***
Zobacz także:
- Agnieszka Jarzębowska
- Tęsiorowski Wacław: Ostatni wozak z Sieradza
- Zbrojewski Cezary
- Cierplikowski Antoni „Antoine”
– Antoni Cierplikowski i Xawery Dunikowski. Przyjaciele
– Wystawy o Antonim Cierplikowskim
- Fajans Maksymilian (1825-1890)
- Kałuziak Jan (1936-2018)
- Klimczak Dariusz (1967-2023), fotograf, artysta
- Krajewski Kazimierz (1912-1989) – organista Kolegiaty sieradzkiej
- dr Wiesława Łazuchiewicz, człowiek o kryształowym sercu (1935-2019)
- Matusiak Jan (1928-2007)
- dr Jan Milczarek (1926-2014)
- Doktor Aleksander Murzynowski (1847-1922)
- Misiak Tomasz (1954-2018) – fotograf, dokumentalista…
- Misiak Zbigniew (1957-1990) – fotograf, dokumentalista…
- Muszyński Hieronim (1920-1996)
- Mąkowski Ignacy Dominik (1874-1939)
- Paszkowski Jerzy (1929–2016), twórca współczesnego Jagiellończyka
- Pertkiewicz Julian (1921-1984), znany garncarz, mieszkaniec sieradzkiej Pragi
- Pertkiewicz Stefan Józef (1910-1964), sieradzki fotograf
- Pietrzak Jan (1954-2016) – lekarz z powołania, marynarz z wyboru i podróżnik z zamiłowania
- s. Maria Urbanowicz (szarytka, 1907-2006)
- Szonert Stefan- kapelmistrz OSP w Sieradzu (1916-2004)
- Szymański Jan (1960-2005)
- Szczeblewski Józef (1908-1990) – bednarz, sportowiec, sieradzki hejnalista
- Jadwiga Lew-Starowicz (1944–2014)
