2020 – Stare Powązki w Warszawie
7 stycznia 2022
2021 – Bożonarodzeniowe Stare Powązki w Warszawie
13 stycznia 2022
Sieradz, 22 czerwca 2017
aktualizacja: 14 marca 2020
Dzieje Skweru
Czworoboczny plac w obrębie ulic T. Kościuszki oraz Żwirki i Wigury, a także terenu stanowiącego otoczenie najstarszych sieradzkich szkół: Szkoły Podstawowej nr 1 im. Wł. Reymonta i Liceum Ogólnokształcącego im. Kazimierza Jagiellończyka. Obszar ten znajdował się poza obwarowaniami średniowiecznego miasta, w mniej więcej równej odległości od bram: Krakowskiej i Warckiej. Po zburzeniu murów i zasypaniu fosy dawnej ulicy Murnej, wiodącej od Rynku, nadano nazwę ul. Kaliskiej. Po wytoczeniu tzw. rogatki w 1823 r. (dzisiejsze rondo im. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego), przedłużono ją o Drogę Kaliską. Z planu Sieradza, sporządzonego przez Prusaków w 1796 r., wynika, że na tym terenie były wytyczone działki o rolniczym przeznaczeniu. Zapewne sieradzanie uprawiali tu ogrody warzywne i sady. Podczas pruskiego panowania (1793-1807) miejsce to zaczęto wykorzystywać dla celów wojskowych. Takie zapewne przeznaczenie miały trzy budynki o nieoznaczonej kubaturze otoczone murem (drewnianym płotem?) zaznaczone w tym miejscu na wspomnianym pruskim planie miasta. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Polskiego w Sieradzu i jego okolicach stacjonowały różne oddziały wojska polskiego. Niewątpliwie wykorzystywały one pozostawione przez Prusaków budynki i place ćwiczeń usytuowane w kwadracie dzisiejszych ulic: T. Kościuszki, H. Sienkiewicza, K. Pułaskiego i Żwirki i Wigury. Potwierdza to „Plan Posiadłości Rządowych w terytorium Miasta Sieradza znajdujących się w Guberni Warszawskiej, Powiecie Sieradzkim, Ekonomii Męka położonych”. Z adnotacji na nim wynika, że został „Zrysowany w roku 1848 z planu oryginalnego geometry Ignacego Szafera z roku 1821”. Interesujący nas fragment miasta oznaczono napisem: „Stajnie wojskowe”. Potwierdzenie wojskowego przeznaczenia tego terenu wynika też z „Planu Miasta Sieradza w Guberni Warszawskiej w Powiecie Sieradzkim położonego” sporządzonego w 1823 r., a skopiowanego w 1859 r. Zapewne, gdy po powstaniu listopadowym zlikwidowano wojsko polskie, teren ten był wykorzystywany przez oddziały rosyjskie stacjonujące w Sieradzu aż do wybuchu I wojny światowej. Według tradycji, to tu właśnie, na tzw. majdanie kozackim wykonano wyroki śmierci przez powieszenie na pojmanych powstańcach 1863-1864 r., skazanych na karę śmierci przez wojskowe audytoriaty polowe. Na tym majdanie, prawdopodobnie, w miejscu, gdzie kiedyś stała szubienica, w 1908 r. Rosjanie zbudowali dla swych urzędników i okupacyjnego wojska udaną architektonicznie cerkiew.
W następstwie wybuchu I wojny światowej Rosjanie opuścili Sieradz już 2 VIII 1918 r., Niemcy do miasta wkroczyli 9 sierpnia i pozostali w nim aż do pamiętnego 11 XI 1918 r. Sieradz znów został miastem garnizonowym i siedzibą władz administracyjnych. Wówczas to w obrębie ulic Sienkiewicza i Kościuszki (Kaliskiej) Niemcy wybudowali szereg solidnych budynków z czerwonej cegły otoczonych wysokim murem. Były to koszary, stajnie, pomieszczenia dla urzędów. Część tych budynków jeszcze stoi, koszary (przy ul. Kościuszki) zbombardowano w 1945 r. Po wybudowaniu w latach 1925–1926 dwóch szkół ostatecznie w 1930 r. ukształtował się obecny skwer, który w okresie międzywojennym był miejscem, gdzie odbywały się uroczystości państwowe i koncertowały w letnie niedziele orkiestry dęte.
W 1935 r. na tym reprezentacyjnym placu postawiono pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego, zniszczony ostatecznie dopiero w 1948 r. Na jego miejscu w tym samym roku postawiono „etatowy” pomnik wdzięczności dla Armii Czerwonej, po jakimś czasie przekształcony w pomnik „ku czci bohaterów poległych w walce z faszyzmem”. Po upadku PRL pierwsza demokratyczna Rada Miejska przed świętem 3 Maja w 1991 r. spowodowała powrót płaskorzeźby Marszałka Józefa Piłsudskiego na honorowe miejsce na pomniku. Odtąd, tak jak dawniej, skwer jest miejscem obchodów uroczystości świąt narodowych.
Andrzej Ruszkowski
Źródło: Leksykon miasta Sieradza,
oprac. zbiorowe pod red. prof. Tadeusza Olejnika,
Towarzystwo Przyjaciół Sieradza; Prof-Art 2006
***
Zapraszam do obejrzenia 40 zdjęć wykonanych 14 marca 2020 roku na zrewitalizowanym placu im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
Zdjęcia wykonałem 1 maja 2017 roku
***
Warto zobaczyć:
