2022 – Droga Krzyżowa na krużgankach klasztoru Sióstr Urszulanek SJK w Sieradzu
11 marca 2022
2022 – Triduum Paschalne w klasztorze Sióstr Urszulanek SJK w Sieradzu
19 marca 2022
Sieradz, 12 kwietnia 2014
aktualizacja: 12 marca 2022
Bardzo się cieszę, kiedy na stronie Sieradz-Praga.pl mogę publikować zdjęcia i informacje o miejscach, które już zniknęły z pejzażu naszego miasta, a związane są z jego bogatą historią. Spacerując ulicą Kościuszki bądź ulicą Żwirki Wigury, dochodzimy do placu Marszałka Józefa Piłsudskiego. Przed drugą wojną światową oraz wiele dziesięcioleci po niej był tu skwer im. Tadeusza Kościuszki, z alejkami spacerowymi i od 1935 roku z centralnie umieszczonym pomnikiem opatrzonym medalionem z głową Marszałka, po wojnie zaś pomnik w tym miejscu opiewał wdzięczność dla Armii Czerwonej, a następnie czcił „bohaterów poległych w walce z faszyzmem”. W roku 1991 na honorowe miejsce na pomniku wróciła płaskorzeźba z podobizną Marszałka i odtąd cały plac nosi jego imię. Obecnie jest to miejsce, gdzie odbywają się uroczyste obchody najważniejszych świąt narodowych.
Zapewne jednak nie wszyscy sieradzanie wiedzą o tym, że przed I wojną światową, w 1912 roku, Rosjanie postawili w tym miejscu prawosławną cerkiew. Zarówno jako świątynię dla nielicznej urzędniczo-wojskowej mniejszości rosyjskiej, jak też jako symbol władzy carskiej.
Dzisiaj chciałbym ukazać zdjęcia tej świątyni, ale przede wszystkim zaprosić wszystkich do zapoznania się z jej historią, opisaną przez znanego sieradzkiego regionalistę i pasjonata dziejów naszego miasta – Jana Pietrzaka.
W 1908 r., pod presją władz zaborczych, Magistrat Sieradza „podarował” plac pod budowę świątyni usytuowany u zbiegu dzisiejszych ulic Kościuszki i Żwirki i Wigury. Należy podkreślić, że decyzja o budowie cerkwi w Sieradzu w głównej mierze podyktowana była względami politycznymi. Chodziło o pokazanie społeczeństwu polskiemu, kto faktycznie sprawuje władzę w kraju, oraz miało symbolizować trzechsetletnią, niepodzielną władzę rodziny Romanowych. Położenie kamienia węgielnego pod budowę cerkwi odbyło się 24 IV 1910 r. Pracami budowlanymi kierował inżynier architekt Pinajew. Świątynię wybudowano w stylu bizantyjskim. Nad bryłą cerkwi górowała wieża z sześcioma oknami, zwieńczona płaską kopułą i 14 oknami umieszczonymi w ścianach. Nad wejściem do świątyni wybudowano niewielką dwurzędową dzwonnicę z pięcioma dzwonami. Ogólny koszt budowy cerkwi wyniósł 24 tys. rubli. Świątynię uroczyście konsekrowano 21 I 1912 r.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r., mała sieradzka parafia prawosławna nie była w stanie utrzymać świątyni. Dlatego też w 1919 r. na polecenie władz kościelnych pop zdjął sakrę i zabrał wszystkie wewnętrzne urządzenia i przybory cerkiewne. Usunięto również krzyże prawosławne z budynku świątyni. Z chwilą likwidacji cerkwi plac przekazany pod budowę stał się ponownie własnością miasta. Różne były projekty zagospodarowania budynku pocerkiewnego: urządzenie w nim szkoły, biblioteki. Ostatecznie budynek przekazano w użytkowanie sieradzkiemu gniazdu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, które urządziło w nim salę gimnastyczną. Wysokie koszty eksploatacji, zwłaszcza zimą, gdy trzeba było ogrzewać tak dużą kubaturę, zadecydowały, że na przełomie 1927 i 1928 roku zapadła decyzja o rozbiórce cerkwi. Władze Kościoła prawosławnego wyraziły na to zgodę, po przekazaniu przez miasto 5 tys. złotych na remont cerkwi w Kaliszu. Cegłę z rozbiórki wykorzystano do budowy szkoły dla dzieci żydowskich oraz na remont sali teatralnej. Tak zakończył się trwający zaledwie kilkanaście lat byt sieradzkiej cerkwi.
Jan Pietrzak
Na pierwszym planie cerkiew prawosławna, z lewej wieża kościoła ewangelicko-augsburskiego z XVIII wieku, który od roku 2002 pełni funkcje kościoła garnizonowego Wojska Polskiego; fot. z archiwum Jana Pietrzaka
.***
***
Zobacz także:
